W dniu 28 listopada 2016 roku Rada Unii Europejskiej przyjęła projekt rozporządzenia w sprawie blokowania geograficznego oraz innych form dyskryminacji ze względu na przynależność państwową klientów, ich miejsce zamieszkania lub miejsce prowadzenia działalności na rynku wewnętrznym. Teraz, na podstawie wspólnego stanowiska Rada podejmie negocjacje z Parlamentem Europejskim w ramach zwykłej procedury ustawodawczej.
Porozumienie zostało poparte kwalifikowaną większością głosów. Polska była jednak wśród kilku krajów przeciwnych. Według wiceministra rozwoju - Jerzego Kwiecińskiego propozycja wymaga dalszych konsultacji. Jego zdaniem, zaproponowane rozwiązania prawne nie zapewniają właściwej równowagi między ochroną konsumentów i przedsiębiorców a swobodą zawierania umów i kształtowania cen oraz mogą doprowadzić do nałożenia nieproporcjonalnie dużych dodatkowych obciążeń na sprzedawców, co odbije się negatywnie na małych i średnich przedsiębiorstwach. W tym kontekście warto przytoczyć opinię Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej Senatu RP z lipca 2016 roku, która co do zasady poparła kierunek wprowadzanych zmian w zakresie zakazu blokowania geograficznego na terenie UE, ale również wskazała na konieczność dopracowania niektórych pojęć. Komisja zasugerowała ponadto wydłużenie terminu na implementację przepisów.
Projektowane zmiany są częścią strategii jednolitego rynku cyfrowego (Digital Single Market) przyjętej w maju 2015 r., której elementami są oprócz zapobiegania blokowaniu geograficznemu, obniżanie kosztów i zwiększanie skuteczności doręczania paczek zagranicznych oraz budowanie zaufania konsumentów poprzez lepszą ochronę i egzekwowanie prawa.
Rozporządzenie ma na celu usunięcie barier w swobodnym przepływie towarów i usług zarówno w środowisku online, jak i offline, poprzez wyeliminowanie ograniczeń opartych na kryterium geograficznym podczas zakupów na terenie UE, chyba że jest to obiektywnie uzasadnione z przyczyn takich jak VAT lub niektóre przepisy prawa dotyczące interesu publicznego.Dostęp klientów do najlepszych ofert w Internecie jest bardzo często blokowany, na przykład poprzez przekierowywanie konsumenta na krajową stronę internetową lub domaganie się zapłaty kartą kredytową z określonego kraju. Niejasne przepisy powodują, że kupujący obawiają się trudności z egzekwowaniem swoich praw podczas realizacji procedury reklamacji lub zwrotu zamówionych produktów. Co więcej, odstraszają ich nieadekwatnie wysokie opłaty za zagraniczne doręczanie przesyłek. Wprowadzenie ujednoliconych przepisów ma przyczynić się do wyeliminowania dyskryminacji pod względem dostępu do ceny, warunków sprzedaży i warunków płatności. Należy jednak pamiętać, że rozporządzenie otoczy ochroną wyłącznie konsumentów i przedsiębiorców końcowych tzn. takich którzy nie planują dalszej odsprzedaży kupowanych towarów. Poza tym, przepisy nie znajdą zastosowania w odniesieniu do niektórych obszarów działalności tj. usługi finansowe, audiowizualne, transportowe, zdrowotne czy społeczne. Regulacja nie obejmie również kwestii ustalania cen oraz nie będzie mieć wpływu na zastosowanie obowiązujących przepisów podatkowych.
Równy dostęp do towarów lub usług
Ustawodawca unijny wprowadza zakaz odmawiania lub oferowanie odmiennych warunków sprzedaży przy transgranicznym zakupie towarów lub usług w trzech sytuacjach.
Po pierwsze,sprzedawca nie będzie mógł odmówić sprzedaży towarów do innego państwa członkowskiego. Nie będzie przy tym zobligowany do ich dostarczania, jeśli nie oferuje na danym terenie dostawy (obligation to sell, but not to deliver). Oznacza to, że klient będzie musiał wskazać adres doręczenia w państwie działalności przedsiębiorcy lub sam odebrać produkt w uzgodnionym miejscu.
Po drugie, zakaz dyskryminacji odnosi się do usług świadczonych drogą elektroniczną tj. usługi w chmurze, usługi hurtowni danych, web hosting i zapory sieciowe. Nie dotyczy to usług, których głównym elementem jest udzielanie dostępu lub umożliwienie korzystania z utworów chronionych prawem autorskim lub innych chronionych przedmiotów tj. sprzedaż e-booków czy muzyki w Internecie.
Po trzecie, nie wolno różnicować warunków dostępu do usług, z których klient korzysta w kraju prowadzenia działalności przez sprzedającego. Dzięki temu, bookując hotel, bilet na koncert czy wejściówkę do parku rozrywki w Internecie, będziemy mieli dostęp do tak samo korzystnej oferty, niezależnie od miejsca, z którego dokonujemy rezerwacji.
Niedyskryminacyjny dostęp do stron e-handlu
Niejednokrotnie dostęp do interfejsów tj. strony internetowe czy aplikacje jest ograniczany ze względów związanych z przynależnością państwową klienta, jego miejscem zamieszkania lub prowadzenia działalności. Lokalizowanie może odbywać się na podstawie adresu IP, adresu podanego do celu dostawy, wybór języka lub państwo członkowskie, w którym wydano kartę płatniczą, którą chce posłużyć się klient. Rozporządzenie ma wyeliminować powyższą uciążliwość poprzez zakaz blokowania dostępu do interfejsów ze względu na kryterium geograficzne oraz przekierowywania na strony przeznaczone dla innego państwa, chyba że klient wyrazi na to zgodę. Pierwotna wersja strony internetowej, do której próbował uzyskać dostęp, musi pozostać dla niego łatwo dostępna. Przepis nie będzie miał zastosowania, gdy blokowanie jest konieczne ze względu na obowiązujące przepisy. Właściciel interfejsu będzie musiał w takiej sytuacji podać jasne i wyczerpujące uzasadnienie.
Forma płatności
Płatność za towar lub usługę w międzynarodowym obrocie, w ramach e-commerce najczęściej realizowana jest za pomocą kart płatniczych, polecenia przelewu lub polecenia zapłaty. Rozporządzenie zakazuje stosowania przez sprzedawcę zróżnicowanych warunków w odniesieniu do wyżej wymienionych sposobów płatności. Warunkiem jest oczywiście płatność w walucie akceptowanej przez sprzedawcę. Trzeba mieć na uwadze możliwość naliczania opłat związanych np. z kosztami w postaci wynagrodzenia operatora kart, które mogą różnić się pomiędzy państwami członkowskimi.
Egzekwowanie przepisów
Ustawodawca unijny nakłada na Państwa Członkowskie obowiązek wyznaczenia organu odpowiedzialnego za skuteczne monitorowanie i zapewnianie przestrzegania wprowadzonych rozporządzeniem instrumentów w celu zwalczania oszukańczych praktyk. W celu egzekwowania przepisów musi on dysponować odpowiednimi środkami tj. kary, które są jednocześnie skuteczne, proporcjonalne oraz odstraszające.
Klauzula przeglądowa
Komisja Europejska co 5 lat ma składać sprawozdanie z oceny praktycznego funkcjonowania instrumentów wprowadzonych rozporządzeniem w celu wprowadzenia ewentualnej korekty. Polska Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej Senatu RP wysunęła propozycję skrócenie tego okresu.
Raport DELabu
Na koniec warto wspomnieć o raporcie przygotowanym przez zespół DELabu, czyli Laboratorium Gospodarki Cyfrowej Uniwersytetu Warszawskiego. Płynące z niego wnioski mogą być zaskakujące w kontekście planowanych przez Unię Europejską zmian. Badacze twierdzą, że masowe geoblokowanie w branży e-commerce, które ma wpływ na cenę produktów to mit, co ustalono na po przebadaniu pięciu istotnych gałęzi produktowych tj.: ubrania, gry i oprogramowanie, kosmetyki, AGD oraz elektronika. Drugi płynący z raportu wniosek, to że Polska jest jednym z najtańszych państw członkowskich UE. Używają porównywarki cen (tj. Ceneo) można zauważyć, że ceny w polskich e-sklepach są średnio o 10-15 proc.niższe niż w innych krajach. Polscy przedsiębiorcy powinni wykorzystać swoją przewagę w konkurencji z e-sklepami z państw Europy Zachodniej, gdzie ceny są znacząco wyższe. W tym kontekście należy przytoczyć stanowisko fundacji Startup Poland, która opowiada się za utrzymaniem zróżnicowanych cen, ponieważ w przypadku ujednolicenia warunków ekonomicznych i zakazania różnicowania cen przy transakcjach dokonywanych w Internecie, sklepy internetowe wyrównają ceny do najwyższych, na czym w konsekwencji ucierpią konsumenci oraz przedsiębiorcy pochodzący z krajów atrakcyjnych cenowo tj. Polska.
Autor: Karina Wronka