Od 1 stycznia 2016 roku obowiązuje nowa ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Nowe regulacje mają przyczynić się do zwiększenia masy zbieranego zużytego sprzętu, a tym samym do osiągnięcia przez Polskę poziomów zbierania, odzysku, przygotowania do ponownego użycia i recyklingu narzuconych przez Unię Europejską. W ustawie dokonano zmian podstawowych definicji oraz wprowadzono pewne nowe pojęcia. Nałożono również zdecydowanie więcej niejednokrotnie uciążliwych obowiązków na dystrybutorów oraz wprowadzających na rynek sprzęt elektryczny i elektroniczny. W niniejszym artykule przyjrzymy się temu problemowi z punku widzenia podmiotu prowadzącego sklep internetowy ze sprzętem elektrycznym i elektronicznym.
Dla rozjaśnienia warto przytoczyć samą definicję sprzętu, o którym będzie mowa, a więc elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z art. 4 pkt. 13 przedmiotowej ustawy jest to urządzenie, którego prawidłowe działanie jest uzależnione od dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagnetycznych, oraz urządzenie mogące służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych, które są zaprojektowane do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu przemiennego oraz 1500 V dla prądu stałego. Zużytym sprzętem jest za to każdy sprzęt, którego posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do którego pozbycia się jest obowiązany, łącznie ze wszystkimi częściami składowymi, podzespołami i materiałami eksploatacyjnymi stanowiącymi część sprzętu w momencie pozbywania się go. Istotny dla dalszych rozważań jest fakt, że przez zużyty sprzęt pochodzący z gospodarstw domowych rozumie się również zużyty sprzęt pochodzący z innych źródeł niż gospodarstwa domowe, który ze względu na charakter i ilość jest podobny tego, który rzeczywiście pochodzi z gospodarstw domowych.
Obowiązki wprowadzającego sprzęt oraz dystrybutora
W dalszej kolejności należy zilustrować różnicę pomiędzy wprowadzającym sprzęt oraz dystrybutorem. Wprowadzający sprzęt to producent oraz pomiot, który bez względu na wykorzystywaną technikę sprzedaży, w tym za pomocą środków porozumiewania się na odległość (a więc za pośrednictwem Internetu) wprowadza do obrotu (a więc udostępnia na rynku po raz pierwszy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) albo też odsprzedaje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym. Dystrybutor zajmuje się udostępnianiem sprzętu na rynku. Zastąpiono tym terminem występujących w dotychczasowej ustawie sprzedawców hurtowych i detalicznych. Zdarza się, że dystrybutor będzie jednocześnie wprowadzającym sprzęt. Sprzedawca występujący w podwójnej roli będzie musiał pamiętać o obowiązkach przewidzianych dla jednego i drugiego podmiotu.
Wprowadzasz? Posprzątaj !
Z ustawy można wywieść generalną zasadę, zgodnie z którą wprowadzający jest w pełni odpowiedzialny za gospodarowanie odpadami powstałymi z produktów, które wprowadził na krajowy rynek. Do jego obowiązków należy m.in. zorganizowanie na własny koszt odbierania od zbierającego oraz przetwarzania zużytego sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych. Powinien również zorganizować i sfinansować zbieranie oraz przetwarzanie zużytego sprzętu nie przeznaczonego dla gospodarstw domowych, który został wprowadzony do obrotu po 13 sierpnia 2005 roku. W przypadku gdy ten rodzaj sprzętu wprowadzono do obrotu przed wyżej wymienią data, wprowadzający będzie musiał zorganizować jego odbiór wyłącznie gdy zużyty sprzęt zastępowany jest sprzętem tego samego rodzaju lub spełniającym te same funkcje.
Informacja dla kupującego
Ponadto, wprowadzający sprzęt będą zobowiązani dołączyć do sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych informacje o zakazie umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami, wraz z wyjaśnieniem znaczenia oznakowania symbolem selektywnego zbierania oraz o potencjalnych skutkach dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności w sprzęcie niebezpiecznych: substancji, mieszanin oraz części składowych. Taki sam obowiązek będzie ciążył na dystrybutorach.
Poziomy zbierania, odzysku i recyklingu
Wprowadzający jest zobowiązany do osiągnięcia wymaganych ustawą minimalnych poziomów zbierania, odzysku oraz recyklingu zużytego sprzętu. Dane na ten temat oraz informacje o masie wprowadzonego do obrotu sprzętu powinny znaleźć się w prowadzonej przez wprowadzającego ewidencji. Poziomy zbierania zużytego sprzętu zostały zwiększone w nowej ustawie. Dotychczas wprowadzający musieli zapewnić zebranie minimum 35% średniorocznej (liczonej z 3 lat) masy wprowadzonego do obrotu sprzętu. Od 1 stycznia 2018 r. poziom ten wzrośnie do 40%, a w przypadku lamp nawet 50%. Poziomy wzrosną ponownie od 1 stycznia 2021 r. i będą wynosić 65% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu albo 85% masy zużytego sprzętu wytworzonego na terytorium kraju. Od 1 stycznia 2016 r. poziom zbierania obejmuje każdego, kto wprowadza sprzęt, bez wyjątku oraz co istotne odnoszą się nie tylko do sprzętu przeznaczony dla gospodarstw domowych, jak to było dotychczas. Jeśli wprowadzający sprzęt nie osiągnie wymaganych minimalnych poziomów zbierania, poziomu odzysku lub poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu zużytego sprzętu będzie podlegał tzw. opłacie produktowej określonej w ustawie.
Niektóre obowiązki wprowadzający sprzęt będą mogli wykonywać samodzielnie bądź przenieść je na wybraną organizację odzysku. Nie zmienia to faktu, że odpowiedzialność za ich realizację i tak ostatecznie spoczywa na wprowadzającym.
Dystrybutor może udostępniać na rynku wyłącznie sprzęt wprowadzony do obrotu przez wprowadzającego sprzęt wpisanego do rejestru prowadzonego przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska lub sprzęt pochodzący od producenta, który wyznaczył autoryzowanego przedstawiciela wpisanego do rejestru.
Nadal będzie obowiązywała zasada, dystrybutor musi przy zakupie nowego przyjąć zużyty sprzęt pochodzący z gospodarstw domowych, o ile jest to produkt tego samego rodzaju i pełniący te same funkcje np. kupując lodówkę mamy możliwość zwrócić starą w sklepie. Nie oddamy jednak np. telewizora kupując radio. Nowością jest, że ta zasada obowiązuje również przy dostawie do domu. Gdy kupimy sprzęt w sklep elektronicznym prowadzącym wysyłkową sprzedaż, miejscem spełnienia świadczenia będzie miejsce wskazane w zamówieniu przez nabywcę i to właśnie z tego miejsca sprzedawca będzie zobowiązany odebrać zużyty sprzęt, o ile zostaną spełnione powyższe warunki. W sytuacji gdy będziemy chcieli zwrócić zużyty sprzęt małogabarytowy, pochodzący z gospodarstwa domowego, nie nabywając jednocześnie nowego, będziemy to mogli zrobić nieodpłatnie w sklepie wielkopowierzchniowym (powyżej 400 m2) prowadzącym sprzedaż sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych. Za sprzęt małogabarytowy uznawany jest sprzęt, którego żaden z wymiarów zewnętrznych tego sprzętu nie przekroczy 25 cm2. Do tej pory nieodpłatny zwrot zużytego urządzenia możliwy był jedynie przy zakupie nowego. Sprzedawca jest zobowiązany do zamieszczenia informacji na temat wyżej wymienionych obowiązków w widocznym miejscu w punkcie sprzedaży, a w przypadku sprzedaży wysyłkowej na stronie internetowej e-sklepu. W tym celu warto utworzyć dedykowaną zakładkę, która będzie dostępna z poziomu strony głównej. Należy tam również zamieścić informację dotyczące punktów o punktach zbierania zużytego sprzętu. Dodatkowo konieczne jest informowanie kupującego o kosztach gospodarowania odpadami, jeżeli wprowadzający sprzęt przekazał dystrybutorom taką informację. Należy przy tym pamiętać, że koszty gospodarowania odpadami nie mogą przekraczać kosztów faktycznie poniesionych na ten cel. Dystrybutor może odmówić przyjęcia zużytego sprzętu w zasadzie tylko jeśli z uwagi na jego zanieczyszczenie stwarza on zagrożenie dla zdrowia lub życia osób przyjmujących zużyty sprzęt. W takiej sytuacji, posiadacz zużytego sprzętu będzie musiał przekazać go do zbierającego zużyty sprzęt lub prowadzącego zakład przetwarzania. Jeżeli właściciel zużytego sprzętu będzie miał problem ze znalezieniem podmiotu odpowiedzialnego za odbiór zużytego sprzętu, będzie mógł zlecić wywóz w punkcie zbioru odpadków. Pracownicy przyjadą na umówione miejsce, po czym bezpłatnie odbiorą zużyty sprzęt.
Warto nadmienić, że co do zasady dystrybutor nie ma obowiązku rejestracji w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Mogą istnieć w tym zakresie jednak wyjątki, w zależności od tego, czy sprzedawca występuje w jeszcze innej roli tj. m.in. wprowadzającego sprzęt, autoryzowanego przedstawiciela czy zbierającego zużyty sprzęt. Definicję tych pojęć znajdziemy w ustawie.
Grupy odpadów
Do końca 2017 roku utrzymany zostanie obecnie obowiązujący wykaz grup i rodzajów sprzętu elektrycznego i elektronicznego, określony w dotychczasowej ustawie. Od stycznia 2018 r. natomiast zacznie obowiązywać nowy wykaz z podziałem na sześć, a nie jak dotychczas na dziesięć grup. Nowy wykaz będzie wykazem otwartym, zgodnie z którym za sprzęt elektryczny i elektroniczny uważać się będzie wszystkie urządzenia spełniające definicję w rozumieniu ustawy, a nie tylko te, które wymienione będą w załączniku do nowej ustawy.
Kary
Zarówno dystrybutorzy jak i wprowadzający sprzęt, powinni uważnie przestrzegać obowiązków przewidzianych w ustawie, z uwagi na grożące bardzo surowe administracyjne kary pieniężne. Ich liczba zwiększyła się w nowej ustawie aż do 45, a wysokość może sięgać nawet do 1.000.000 zł.
Autor: Karina Wronka