Od kilkunastu lat, zarówno w krajowym porządku prawnym jak i w wymiarze europejskim systematycznie poszerza się ochronę prawną konsumenta. Rozwój nowych kanałów sprzedaży, w tym szczególności przez Internet, a także potrzeba zapewnienia mechanizmów chroniących interesy konsumenta – jako strony z założenia słabszej od przedsiębiorcy, wymusza zmiany legislacyjne. Konieczność ochrony konsumenta, który nabywa produkty lub korzysta z usług, na których w większości przypadków się nie zna, jest dziś niezaprzeczalna. Z kolei na przedsiębiorcy jako podmiocie profesjonalnym ciąży obowiązek udzielenia rzetelnych i kompletnych informacji dotyczących nabywanych przez konsumenta dóbr. Posiadanie przez przedsiębiorców owych informacji dotyczących produktu czy usługi czyni go stroną silniejszą w stosunku do konsumenta. Aby zminimalizować te dysproporcje, ustawodawca polski i europejski wprowadza szereg regulacji mających na celu jeszcze lepsze zabezpieczenie i egzekwowanie praw konsumentów, w szczególności tych dokonujących transakcji transgranicznych w Internecie.
Stan obecny
Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów jest prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Do jego zadań należy m.in. sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy, występowanie do przedsiębiorców w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, a także wykonywanie zadań i kompetencji właściwego organu oraz tzw. jednolitego urzędu łącznikowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 2006/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów. W obowiązującym stanie prawnym prezes UOKiK uprawniony jest m.in. do dostępu do wszelkich odpowiednich dokumentów, w jakiejkolwiek formie związanych z naruszeniem wewnątrzwspólnotowym, przeprowadzania niezbędnych kontroli na miejscu, żądania od dowolnych osób udzielenia odpowiednich informacji mających związek z naruszeniem wewnątrzwspólnotowym. Prezes UOKiK może także wezwać danego sprzedawcę lub dostawcę do zaprzestania naruszeń wewnątrzwspólnotowych, a także zażądać od niego zobowiązania do zaprzestania naruszenia wewnątrzwspólnotowego.
Projektowane zmiany
Ponieważ kompetencje przyznane organom krajowym, ustawodawca europejski uznaje za niewystarczające, wskazując, że od czasu wejścia w życie ww. Rozporządzenia, wskaźnik nieprzestrzegania podstawowych przepisów w dziedzinie ochrony konsumentów waha się między32 a 69%, i dotyczy aż 37% unijnych przedsiębiorstw zajmujących się handlem elektronicznym, którzy nie przestrzegali unijnych przepisów prawa ochrony konsumentów dokonujących transakcji transgranicznych, 25 maja 2016 r. w Brukseli zaprezentowano projekt nowego Rozporządzenia w tym zakresie. Wnioskodawcy projektu argumentują, że państwa członkowskie nie są w stanie, działając samodzielnie, zapewnić skutecznej współpracy i koordynacji swoich działań w zakresie egzekwowania przepisów, w związku z czym niezbędne jest stworzenie jednolitych ram prawnych i przyznania jednolitych uprawnień dla organów odpowiedzialnych w danym kraju członkowskim za ochronę i egzekwowanie praw konsumentów.
W porównaniu z obecnie obowiązującym Rozporządzeniem, proponuje się rozszerzenie uprawnień prezesa UOKiK, które w branży e-commerce obejmować mają w szczególności m.in. możliwość dokonywania zakupu towarów lub usług jako tzw. tajemniczy klient, posługując się ukrytą tożsamością w celu wykrycia naruszeń i uzyskania dowodów, uprawnienie do nabywania towarów lub usług jako zakupów testowych w celu wykrycia naruszeń praw konsumentów, uprawnienie do przyjmowania środków tymczasowych pozwalających zapobiec ryzyku wyrządzenia konsumentom poważnych i nieodwracalnych szkód, w szczególności środków polegających na zawieszeniu strony internetowej, domeny lub podobnej cyfrowej strony, usługi lub konta. Zgodnie z projektem, prezes UOKiK miałby także dysponować mechanizmami prawnymi służącymi do zabezpieczenia odszkodowania na rzecz konsumentów w kontekście transgranicznym.
Zasadniczą proponowaną zmianą jest jednak możliwość zamykania strony internetowej przedsiębiorcy, domeny lub podobnej cyfrowej strony, usługi lub konta lub ich części.
W wyniku projektowanych zmian nastąpić ma harmonizacja uprawnień organów państw członkowskich UE oraz rozszerzona ma zostać współpraca między tymi organami wewnątrz Unii. Dzięki przyznaniu prezesowi UOKiK dodatkowych uprawnień, ma zostać zwiększona ochrona konsumentów nabywających transgranicznie usługi i towary za pośrednictwem Internetu. Projektowane zmiany mają w założeniu przynajmniej częściowo wyeliminować ryzyko szkody, którą konsument może ponieść, gdy np. towary zakupione za granicą nie zostały mu dostarczone, gdy podano mu wprowadzające w błąd informacje na temat płatności lub gdy bez udzielenia wyraźnej zgody został obciążony opłatą w wyniku domyślnych ustawień.
Autor: Mateusz Doroszczonek