Portal prowadzi Kancelaria
Babiaczyk Skrocki i Wspólnicy

Skutki odstąpienia od umowy wdrożeniowej

Umowy

Relację umowną można zakończyć na kilka sposobów. Jednym z nich jest odstąpienie od umowy, które powoduje, że ulega ona rozwiązaniu ze skutkiem wstecznym i traktuje się ją tak, jakby nigdy nie została zawarta. Strony zobowiązane są wówczas do wzajemnego zwrotu wszystkich świadczeń, które otrzymały w ramach realizacji umowy. Często popełnianym błędem jest utożsamianie pojęcia odstąpienia od umowy z jej wypowiedzeniem. Celem odstąpienia od umowy jest doprowadzenie do sytuacji prawnej i faktycznej stron sprzed zawarcia umowy. Wypowiedzenie różni się tym, że polega na prawie do jednostronnego wygaszenia stosunku zobowiązaniowego, ale ze skutkiem dopiero na przyszłość. Strony nie są wówczas zobowiązane do zwracania sobie nawzajem dotychczas uiszczonych świadczeń.

Umowne prawo odstąpienia

Prawo do odstąpienia od umowy może wynikać z samej umowy (umowne prawo odstąpienia) albo wprost z przepisów Kodeksu cywilnego (ustawowe prawo odstąpienia). Postanowienie umowne, przyznające stronie (lub stronom) uprawnienie do odstąpienia od umowy, musi określać termin, w przeciągu którego uprawnienie takie można wykonać. Brak terminu skutkuje nieważnością zastrzeżenia prawa odstąpienia. Uprawnienie do umownego odstąpienia od umowy wdrożeniowej najczęściej zastrzega się na wypadek rażących naruszeń umowy, takich jak: opóźnienia wykonawcy z realizacją poszczególnych etapów prac czy też zakończeniu prac przekraczające ustalony przez stron limit; wadliwe wykonywanie prac; czy też istotne naruszenie zasad poufności.

Ustawowe prawo odstąpienia

Poza dostarczeniem i zaimplementowaniem zamówionego oprogramowania, umowa wdrożeniowa obejmuje zazwyczaj świadczenia dodatkowe tj. dokonanie analizy przedwdrożeniowej, usługi serwisowe czy przeprowadzenie szkoleń dla przyszłych użytkowników oprogramowania. Wszystkie te świadczenia traktujemy jednak kompleksowo, gdyż służą realizacji głównego celu umowy jakim jest odpowiednie przygotowanie i wdrożenie projektu IT. Z tego powodu, do umowy wdrożeniowej, mimo jej mieszanego charakteru, znajdą zastosowanie przepisy dotyczące umowy o dzieło – również te dotyczące prawa odstąpienia od umowy. Z ustawowego prawa odstąpienia, zamawiający będzie mógł skorzystać w przypadkach takich jak: 1) opóźnienie w wykonywaniu prac wdrożeniowych przez wykonawcę oraz 2) wadliwe (sprzeczne z umową) wykonywania tych prac. Z kolei wykonawcy przysługuje ustawowe prawo odstąpienia od umowy w przypadku braku koniecznego współdziałania zamawiającego przy wykonywaniu prac.

Opóźnienie wykonywanie prac wdrożeniowych

Pierwsza z wyżej wskazanych przesłanek ustawowego prawa odstąpienia od umowy ma miejsce w sytuacji, gdy wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem prac wdrożeniowych tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał ukończyć prace w czasie umówionym. Zamawiający będzie mógł wówczas odstąpić od umowy jeszcze przed upływem terminu przewidzianego w umowie dla zakończenia prac i to bez wyznaczenia terminu dodatkowego. W tym kontekście kluczowe jest precyzyjne określenie przez strony w umowie harmonogramu prac wdrożeniowych oraz terminu ich zakończenia, a ponadto sposobu odebrania dzieła przez zamawiającego.

Wadliwe wykonywanie prac wdrożeniowych

Druga sytuacja uprawniająca zamawiającego do odstąpienia od umowy zachodzi, gdy wykonawca wykonuje prace wdrożeniowe w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową. Powinien jednak wcześniej wezwać wykonawcę do zmiany sposobu wykonywania prac np. przez wskazanie błędów w funkcjonowaniu systemu oraz żądania ich usunięcia, a ponadto powinien wyznaczyć wykonawcy w tym celu odpowiedni termin. Po jego bezskutecznym upływie, zamawiający będzie mógł skorzystać z uprawnienia do odstąpienia od umowy albo tzw. wykonania zastępczego, które polega na tym, że zamawiający może powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie prac wdrożeniowych innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo wykonawcy.

Konieczność współdziałania

Nie można zapomnieć, że zamawiający ma obowiązek współdziałania z wykonawcą podczas realizacji umowy wdrożeniowej, np. poprzez przekazanie potrzebnych danych czy udostępnienie pomieszczeń lub sprzętu w celu zainstalowania oprogramowania. W przypadku braku kooperacji zamawiającego - wykonawca może wyznaczyć mu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie tego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.

Skutki odstąpienia od umowy wdrożeniowej

Odstąpienie od umowy wdrożeniowej ma skutek w odniesieniu do wszystkich jej postanowień, ponieważ z uwagi na jej mieszany charakter, wszystkie przewidziane w niej świadczenia stanowią integralną i niepodzielną całość. Prowadzi to do unicestwienia umowy i konieczności zwrotu wszystkich uiszczonych świadczeń. Odstąpienie rodzi skutki, których strony często nie przewidują, a które mogą być z ich punktu widzenia bardzo niekorzystne. W sytuacji gdy to wykonawca odstąpi od umowy, będzie zobowiązany do zwrotu otrzymanego wynagrodzenia, z jednoczesnym prawem do żądania zwrotu spełnionych przez niego świadczeń. Tutaj pojawia się problem, ponieważ wiele z nich nie sposób zwrócić w naturze. Za prace wykonane, ale których zwrócić fizycznie nie można, np. wykonanie prac serwisowych czy przeprowadzenie szkolenia dla pracowników, musimy wykonawcy zapłacić odpowiednie wynagrodzenie. Na tym tle może powstać spór dotyczący wysokości wynagrodzenia. Z tego powodu zaleca się szczegółowe opisanie w umowie harmonogramu prac oraz wynagrodzenia za poszczególne czynności, co ułatwi przyszłe rozliczenia. Zazwyczaj wyróżnia się przynajmniej trzy etapy: część analityczna, wdrożenie pilotażowe, a następnie start produkcyjny całości oprogramowania. Z punktu widzenia wykonawcy korzystne będzie zapisanie w umowie postanowienia, zgodnie z którym zamawiający nie będzie mógł odstąpić od tej części, która została już odebrana i za którą zostało uiszczone wynagrodzenie. W przeciwnym wypadku, jeżeli zamawiający odstąpi od umowy np. po nieudanym wdrożeniu pilotażowym systemu, to wykonawca musiałby zwrócić całość wynagrodzenia. Alternatywą jest ustalenie, że za odebrane części wykonawca zachowa w przypadku odstąpienia od umowy określony odsetek wynagrodzenia, co do zasady pokrywający np. tylko jego koszty. Z drugiej strony, dla zamawiającego niekorzystny jest fakt, że w przypadku odstąpienia od umowy traci uprawnienia wynikające z udzielonej gwarancji oraz prawo żądania zapłaty kary umownej, ponieważ umowę traktujemy tak jakby nigdy nie istniała. Należy pamiętać o tym, że w celu uniknięcia tak daleko idących konsekwencji strony mogą według swojego uznania, umownie zmodyfikować skutki odstąpienia od umowy. W postanowieniu zastrzegającym uprawnienie do odstąpienia od umowy, można wskazać jakie chcemy z nim wiązać skutki np. że odstąpienie ma nastąpić na przyszłość i nie ma dotyczyć uprawnień wynikających z takich instytucji jak kary umowne, gwarancje czy prawo żądania odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy. Pamiętajmy, że lepiej zadbać o te kwestie już na etapie negocjowania i podpisywania umowy niż dać się zaskoczyć w przypadku, gdy coś pójdzie nie po naszej myśli!

Autor: Karina Wronka

Masz ciekawy temat?

SKONTAKTUJ SIĘ