Portal prowadzi Kancelaria
Babiaczyk Skrocki i Wspólnicy

Legalna dekompilacja programu komputerowego

Własność intelektualna

Programy komputerowe mające twórczy charakter są na gruncie polskiego prawa autorskiego traktowane jako odrębna kategoria utworów, która podlega szczególnej ochronie prawnej. Ochroną objęta jest wszelka forma wyrażenia programu, a więc zarówno jego kod źródłowy jak i wynikowy. Nie podlegają natomiast ochronie odkrycia, idee, procedury, metody czy zasady działania będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego. Twórcy oprogramowania przysługują autorskie prawa osobiste oraz majątkowe, a więc szczególny rodzaj praw wyłącznych, które chronią przed bezprawną ingerencją innych podmiotów. Jednocześnie w odniesieniu do programów komputerowych przewiduje się pewne ograniczenia w wykonywaniu przysługujących twórcom majątkowych praw autorskich. Jednym z takich ograniczeń jest dozwolona dekompilacja programu, określana także jako reverse engineering.

Pojęcie dekompilacji

Istota dekompilacji polega na tłumaczeniu programu komputerowego z języka niższego rzędu (kodu zrozumiałego dla maszyny) na język wyższego rzędu, który jest zrozumiały dla informatyka kodu źródłowego. W wyniku omawianego procesu na podstawie formy zewnętrznej programu komputerowego (kodu zapisu) można poznać jego formę wewnętrzną, czyli algorytm. To z kolei pozwala poznać działanie i cel programu komputerowego oraz zastosowane rozwiązania programistyczne. Dekompilacja pozwala również na uzyskanie informacji dotyczących różnych elementów struktury programu komputerowego, które współdziałają z innymi programami komputerowymi oraz sprzętem, na którym został zainstalowany program.

Wprowadzenie wyżej opisanego ograniczenia praw autorskich twórcy jest motywowane wartością użytkową programów komputerowych. Skuteczne funkcjonowanie oprogramowania jest uzależnione od jego kompatybilności z innymi programami i właściwymi urządzeniami. Zapewnienie kompatybilności wymaga zazwyczaj znajomości szczegółów technicznych funkcjonowania innych programów, z którymi można zapoznać się m.in. właśnie w wyniku dekompilacji.

Warunki legalności dekompilacji

Legalna dekompilacja programu komputerowego jest dopuszczalna wyłącznie po spełnieniu ściśle określonych warunków, które zostaną omówione w dalszej części niniejszego artykułu. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych ogranicza krąg osób mogących dokonać dekompilacji, limituje cele którym może służyć legalna dekompilacja, a ponadto precyzuje zakres, w jakim można dokonać dekompilacji programu komputerowego. Istnieją również pewne ograniczenia możliwych sposobów wykorzystania uzyskanego kodu źródłowego.

Po pierwsze, dekompilacja może być dokonana jedynie przez osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego (w szczególności licencjobiorcę lub nabywcę egzemplarza programu) lub przez inną osobę działającą na rzecz uprawnionego. Oznacza to, że przedmiotowych czynności nie mogą dokonywać, bez narażenia się na zarzut naruszenia praw autorskich osoby, które uzyskały program komputerowy z naruszeniem prawa (np. pobierając go w sieci torrent).

Po drugie, wymaga się by informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, które dokonują czynności dekompilacji lub tłumaczenia. Za łatwo dostępne mogą zostać uznane informacje, których uzyskanie nie wiąże się z ograniczeniami typu organizacyjnego (np. konieczność spełnienia dodatkowych warunków formalnych w celu uzyskania informacji) czy finansowego (np. żądanie zapłaty za udzielenie informacji). Łatwo dostępne mogą być przykładowo informacje znajdujące się na witrynach internetowych czy w zbiorach bibliotek lub bazach danych dostępnych publicznie.

Po trzecie, czynności podejmowane w ramach dekompilacji mogą odnosić się tylko do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania z innym, niezależnie stworzonym programem. Tym samym zazwyczaj nie jest dopuszczalna dekompilacja całego programu komputerowego.

Należy pamiętać, że opisane wyżej uprawnienia do dekompilacji nie mogą być skutecznie wyłączne w drodze postanowień umownych (mogą być jednak poszerzone). Wszelkie inne - nieznajdujące podstawy w umowie zawartej z uprawnionym - okoliczności dokonania dekompilacji programu komputerowego stanowią natomiast naruszenie jego autorskich praw majątkowych.

Ograniczenia legalnej dekompilacji

Biorąc pod uwagę powyższe, można stwierdzić, ze zakres dopuszczalnej dekompilacji w świetle polskich przepisów jest stosunkowo wąski, i tak zabronione będzie:

  • wykorzystanie informacji uzyskanych w wyniku dekompilacji do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego,
  • przekazanie ich innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego,
  • wykorzystanie ich do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.

Brak jest natomiast przeszkód, aby w wyniku dekompilacji powstał program konkurencyjny, który "może współdziałać z innymi programami, a nie tylko z programem dekompilowanym".

Nie zostanie również uznane za naruszenie autorskich praw do programu komputerowego wykorzystanie idei i zasad poznanych w wyniku obserwowania, badań i testów, do stworzenia nowego programu komputerowego, w którym wykorzystano te same idee i zasady, ale zastosowano inne sposoby wyrażania programu komputerowego.

Podsumowując, dozwolona dekompilacja programu komputerowego jest wyjątkiem, który pozwala poznać istotne elementy innego programu np. jego funkcje, algorytmy, interfejs, format zapisu plików. Jest ona dopuszczalna jedynie wtedy, gdy ma służyć zapewnieniu współdziałania (interoperacyjności) pomiędzy niezależnie stworzonym programem komputerowym z innymi programami komputerowymi. Nie będzie zatem dopuszczalna dekompilacja, która ma doprowadzić do faktycznego kopiowania cudzych programów w celu udostępniania ich  potencjalnym klientom.

Autor: Karina Wronka

Masz ciekawy temat?

SKONTAKTUJ SIĘ