Dzisiejsze realia rynkowe pokazują, że wartość domen internetowych jest nie do przecenienia. Posiadanie chwytliwej domeny jest cennym narzędziem reklamy i marketingu umożliwiającym przedsiębiorcom pozyskanie klientów. Domeny spełniają funkcję identyfikującą towary oraz usługi. Mogą również służyć jako adres sklepu internetowego. Wraz z dynamicznym rozwojem rynku domen internetowych nieuchronnie wzrosła jednak liczba sporów pomiędzy właścicielami praw a abonentami domen. Nieuczciwi uczestnicy sieci, obserwując postępujący wzrost wartości domen, zaczęli rejestrować domeny zawierające nazwy znanych marek w celu ich odsprzedaży za zawrotne sumy właścicielowi znaku towarowego zawartego w domenie bądź w celu blokowania dostępu do atrakcyjnej domeny określonym przedsiębiorcom. Taki proceder określany jest mianem piractwa domenowego (ang. cybersquatting).
Rejestracja domeny
Rejestracja domeny odbywa się w Polsce poprzez zawarcie umowy z NASK (Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa, która pełni funkcję rejestru domen internetowych .pl). Samo zawarcie umowy nie powoduje jednak powstania żadnych praw do niej po stronie abonenta. Abonent ma jedynie czysto techniczny monopol na korzystanie z domeny, który powoduje, ze może on dowolnie kształtować zawartość strony internetowej pod swoją domeną, decydować o dalszym jej utrzymywaniu czy zbyciu jej na rzecz innego podmiotu. Sytuacja kształtuje się w ten sposób, z uwagi na fakt, że z formalnego punktu widzenia, domeny nie stanowią praw własności intelektualnej. W praktyce, nadużycie związane z nieuczciwą rejestracja domeny internetowej może polegać na: (i) naruszeniu praw uprawnionego do zarejestrowanego znaku towarowego – jeżeli zawiera słowo tożsame bądź podobne do znaku towarowego tego podmiotu, (ii) naruszeniu prawa do firmy przedsiębiorcy lub innego wykorzystywanego przez niego oznaczenia odróżniającego, a w pewnych wypadkach także (iii) naruszeniu dóbr osobistych.
Spory dotyczące domen „.pl”
Sądami właściwymi do rozpoznawania sporów dotyczących domen „.pl” są:
- sądy powszechne lub
- sądy arbitrażowe (polubowne).
Postępowanie polubowne stanowi alternatywną metodę rozwiązywania sporów wobec tradycyjnego postępowania przed sądem powszechnym. W Polsce działają dwa sądy polubowne do rozstrzygania sporów domenowych:
- Sąd Polubowny ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) oraz
- Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej.
Postępowanie przed Sądem Polubownym przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji
Wszczęcie postępowania arbitrażowego przed Sądem Polubownym ds. Domen Internetowych powinno być poprzedzone przesłaniem informacji o zamiarze wszczęcia postępowania:
- faksem: + 48 22 625 73 23,
- pocztą elektroniczną: arbitraz@piit.org.pl
- lub pocztą tradycyjną na adres:
Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji
Sąd Polubowny ds. Domen Internetowych
ul. Kruczkowskiego 8, VII piętro
00-380 Warszawa
Informacja powinna zawierać (i) oświadczenie o zamiarze wszczęcia postępowania oraz (ii) dane stron sporu, a także (iii) nazwę spornej domeny. W przypadku gdy właścicielem domeny jest osoba fizyczna w celu zdobycia danych właściciela domeny należy złożyć wniosek o udostępnienie danych ze zbioru danych osobowych u administratora bazy. W związku z tym, że postępowanie jest dobrowolne dla obydwu stron, sąd musi po otrzymaniu informacji uzyskać zgodę obydwu stron, co przejawia się w podpisaniu przez strony klauzuli arbitrażowej. Jeżeli abonent nazwy domeny nie podpisze klauzuli arbitrażowej, znajdą zastosowanie pkt. 22 oraz 23 Zasad rejestracji i utrzymywania nazw domen internetowych NASK, zgodnie z którymi umowa o rejestrację domeny ulega rozwiązaniu z upływem trzech miesięcy. Tym samym abonent – pozwany traci prawa do domeny o tym adresie. Jeżeli obie strony podpiszą klauzulę arbitrażową, powód musi wnieść opłacony pozew wraz z kopią dla pozwanego. Biuro sądu przesyła kopię pozwu pozwanemu, który ma 7 dni na udzielenie odpowiedzi na pozew. Następnie strony dokonują wyboru arbitrów z listy arbitrów działających przy Sądzie. Sąd Polubowny uczestniczy aktywnie w wyborze albo wybiera arbitra jedynie wówczas, gdy strony nie dojdą do porozumienia w tej kwestii. Co do zasady spór domenowy jest rozstrzygany przez jednego arbitra, wyjątkowo przez trzech, o ile zażądają tego wspólnie obie strony. Wyrok powinien zapaść w terminie około 30 dni od daty przyjęcia danej sprawy. Postępowanie arbitrażowe toczy się według zasady kontradyktoryjności oraz zgodnie z zasadą równego traktowania stron. W odróżnieniu od postępowania spornego przed sądem powszechnym w postępowaniu arbitrażowym rozpoznawanie sprawy na rozprawie nie jest regułą – arbiter wyznacza rozprawę, z własnej inicjatywy lub na żądanie obu stron, jeśli uzna, że jest to niezbędne dla wszechstronnego wyjaśnienia wszelkich okoliczności sprawy. W związku z poufnym charakterem postępowania, rozprawy są prowadzone niepublicznie – przy drzwiach zamkniętych. Uregulowaniem specyficznym dla postępowania arbitrażowego jest możliwość przesyłania korespondencji (za wyjątkiem np. pozwu czy wniosku o przeprowadzenie mediacji) drogą elektroniczną lub faksem, co w praktyce oznacza znaczne odformalizowanie procedury oraz przyspieszenie postępowania. W każdym momencie postępowania arbitrażowego strony mogą zawrzeć ugodę przed arbitrem. Po zawarciu ugody arbiter wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Warto również dodać, że postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne, co oznacza że stron nie przysługuje możliwość wniesienia odwołania od wyroku. Wyrok może zostać uchylony jedynie przez sąd powszechny.
Postępowanie mediacyjne
Obok postępowania arbitrażowego, strony mogą skorzystać z postępowania mediacyjnego, które również jest jednym z alternatywnych sposobów rozstrzygania sporów przez Sądem Polubownym przy PIIT. Postępowanie to prowadzone jest przez wyznaczonego przez sąd mediatora i ma na celu zawarcie przez strony ugody. Postępowanie mediacyjne powinno zakończyć się w terminie około 10 dni od daty złożenia wniosku o jego przeprowadzenie. Porozumienie zawarte przed mediatorem wiąże strony i zostaje przekazane NASK do wykonania. Zakończenie mediacji brakiem porozumienia nie zamyka przy tym możliwości dochodzenia praw na drodze arbitrażu.
Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie
Ten sąd jest również uprawniony do rozstrzygania spraw związanych z naruszeniem praw do domeny z końcówką .pl. W praktyce jednak zdecydowana większość sporów na tym tle trafia przed Sąd Polubowny przy PIIT.
Orzeczenie sądu polubownego
Sąd Polubowny jest uprawniony stwierdzić w wyroku jedynie, że abonent naruszył prawa powoda. W takim wypadku NASK natychmiast wypowie umowę Abonentowi. Domena zostanie uwolniona, a powód będzie mógł ją nabyć. Sąd nie będzie mógł natomiast przenieść „praw” do domeny z pozwanego bezpośrednio na powoda. Sąd polubowny nie jest ponadto władny orzec o żadnych innych roszczeniach, w szczególności odszkodowawczych. Takich roszczeń powód dochodzić może w postępowaniu przed sądem powszechnym.
Moc wiążąca wyroku sądu polubownego
Z punktu widzenia uprawnionego, którego prawa zostały naruszone przez rejestrację domeny, istotne znaczenie ma fakt, że orzeczenie sądu polubownego ma taką samą moc prawną jak wyrok sądu powszechnego i po nadaniu mu klauzuli wykonalności przez sąd powszechny, staje się tytułem wykonawczym.
Zasady Jednolitego Rozwiązywania Sporów Dotyczących Domen Internetowych
Należy wspomnieć, że w prawie polskim, podobnie jak w większości krajów UE, brak jest odrębnego uregulowania zjawiska piractwa domenowego i sposobów przeciwdziałania naruszeniom oznaczeń odróżniających w Internecie. Sądy rozstrzygające spory domenowe odwołują się jednak w dużej mierze do Zasad Jednolitego Rozwiązywania Sporów Dotyczących Domen Internetowych (ang. Rules for Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy – UDRP), które zostały opracowane w 1999 roku przez ICANN (ang. The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) we współpracy ze Światową Organizacją Własności Intelektualnej (ang. Word Intellectual Property Organization - WIPO).
Spory dotyczące domen .eu
Pieczę nad sporami dotyczącymi domen z końcówką .eu pełni organizacja EURid, która zajmuje się również ich rejestracją. Funkcję sądu polubownego pełni Sąd Arbitrażowy w Pradze. Dla tego postępowania charakterystyczny jest fakt, że w sytuacji korzystnego wyroku dla powoda, domena .eu zostaje odebrana dotychczasowemu właścicielowi i przekazana powodowi, co jest dużo korzystniejsze niż samo rozwiązanie umowy z abonentem jak ma to miejsce w Polsce.
Spory dotyczące domen .com
Spory dotyczące domen takich jak: .com, .org czy .net rozstrzyga Centrum Arbitrażu i Mediacji przy WIPO w Genewie. W ramach formułowania roszczeń można żądać usunięcia nazwy domeny z rejestru bądź jej transferu na siebie. Co istotne oddając swoją sprawę pod wyrokowanie tego sądu, strony zrzekają się możliwości wniesienia odwołania od wyroku do sądu powszechnego.
Podsumowując, postępowanie arbitrażowe stanowi atrakcyjną alternatywę rozwiązywania sporów domenowych w stosunku do tradycyjnej ścieżki ochrony prawnej. Postępowanie arbitrażowe jest znacznie szybsze oraz w większym stopniu odformalizowane niż postępowanie przed sądami powszechnymi, a ponadto mniej kosztowne. Przewagę stanowi również wysoki poziom merytoryczny arbitrów, którzy rekrutują się spośród specjalistów z zakresu praw własności intelektualnej.
Autor: Karina Wronka