Głośną sprawą w ostatnich tygodniach stał się nowy patent Apple, który w określonych okolicznościach pozwala na wyłączenie możliwości fotografowania w iPhone’ach. W zamyśle twórców, pomysł służyć miał ograniczeniu nagrywania na imprezach, takich jak koncerty czy przedstawienia teatralne, aby zminimalizować możliwość ich rejestrowania i ewentualnego późniejszego wykorzystywania.
Sama idea tego rodzaju rozwiązania technicznego może być uznana za uzasadnioną z punktu widzenia ochrony praw autorskich. Odkąd nastąpiła zdecydowana poprawa jakości nagrywanych materiałów, ich wykorzystywanie stało się realnym zagrożeniem dla praw autorskich danego artysty. Jak stwierdza „The Guardian”, zapewne żaden producent nie chce utożsamiać swojego flagowego produktu z jawnym i powszechnym naruszaniem praw autorskich. Inna sprawa, że wielu artystom bezustanne nagrywanie zwyczajnie przeszkadza – przykładem może być choćby Adele, która przerwała kiedyś koncert, by zwrócić fanowi uwagę, czy Jack White, który przed koncertami prosi, aby ich nie rejestrować. Morze telefonów na koncertach to jednak znak czasów i krok Apple w tym wypadku wydaje się być ryzykownym posunięciem. Po ujawnieniu informacji o zarejestrowaniu patentu przez Apple, od razu pojawiły się głosy, że przecież zastosowanie takiej technologii przez jedną firmę, nie oznacza, że zastosują ją także inni, co dałoby element przewagi telefonom innych producentów.
Patent patentem, ale czy wprowadzenie podobnych rozwiązań byłoby w ogóle dopuszczalne z punktu widzenia polskiego prawa?
Zgodnie z polską ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, artysta ma wyłączne prawo do decydowania o publiczny udostępnianiu utrwalonego artystycznego wykonania, jeśli ma ono być powszechnienie dostępne w miejscu i czasie wybranym przez odbiorcę (co mieści w sobie publikację nagrania w Internecie). Prawo wymaga zgody artysty, lecz generalnie nie zabrania rejestrowania koncertów. Formułuje w tym celu pojęcie dozwolonego użytku osobistego, który warunkuje możliwość utrwalania koncertów na materiałach wideo. Nie może on jednak naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Tak więc nagranie do celów prywatnych, przykładowo, aby pokazać film znajomym, zmieści się w ramach stworzonych przez ustawę, ale już opublikowanie go w Internecie – nie. Publiczne udostępnianie zastrzeżone jest dla artysty i wymaga jego zgody, jednak nie oznacza zakazu rejestrowania występów. Decyzja w tym zakresie zależy często od charakteru i sposobu organizacji imprezy. Jeśli jest ona zamknięta, uczestnicy zobowiązani są dodatkowo regulaminem, który może nałożyć dodatkowe ograniczenia. Najpopularniejsze polskie festiwale nie zakazują dozwolonego przez ustawę nagrywania na własny użytek.
- Zabrania się:
a) wnoszenia i posiadania w trakcie Imprezy kamer, sprzętu nagrywającego audio i video (z wyłączeniem telefonów komórkowych), oraz sprzętu fotograficznego mogącego mieć profesjonalne zastosowanie, w tym aparatów z wymienną optyką, oraz aparatów z zoomem optycznym powyżej 6x. Niedozwolone jest wnoszenie statywów, oraz tzw. selfiesticków, a zdjęcia muszą być robione dla celów prywatnych. Należy fotografować tak, by nie zasłaniać sceny nikomu na widowni ani nie przeszkadzać osobom stojącym w pobliżu.
(Regulamin Open’er Festival)
- Zabrania się nagrywania (utrwalania w postaci rejestracji audio lub wideo lub audio wideo) oraz utrwalania techniką fotografii cyfrowej lub analogowej koncertów, spotkań w ASP oraz spektaklu teatralnego w celach jakiejkolwiek publicznej publikacji (rozpowszechniania) dowolną techniką lub za pośrednictwem dowolnego medium w szczególności poprzez sieć Internet tj. np. na stronach internetowych www.youtube.com, www.facebook.com, www.twitter.com i innych lub aplikacji internetowych bez pisemnej zgody Organizatora Imprez/Festiwalu.
(Regulamin imprez masowych odbywających się w ramach Festiwalu Przystanek Woodstock)
- Zabrania się wnoszenia i posiadania w trakcie Imprezy:
(...)
profesjonalnych aparatów fotograficznych i kamer video. Dozwolone jest wnoszenie tylko i wyłącznie aparatów w telefonach komórkowych (bez ograniczenia w kwestii liczby megapixeli), aparatów kompaktowych (typowy aparat kompaktowy wyposażony jest w niewymienny obiektyw, stałoogniskowy lub zmiennoogniskowy oraz kamer GoPro (bez dodatkowych obiektywów i końcówek).
(Regulamin Audioriver 2016)
Prawo nie zabrania również utrwalania wizerunku artysty, ponieważ jest on osobą publiczną, a utrwalanie następuje w trakcie wykonywania czynności zawodowych. Przepisy dopuszczają również utrwalanie wizerunków innych widzów, o ile stanowią jedynie szczegół całości.
Tak więc w sytuacji, gdy rejestrowanie imprez jest generalnie dozwolone na własny użytek, można pokusić się o stwierdzenie, że automatyczne blokowanie możliwości utrwalania obrazu i dźwięku byłoby wręcz rodzajem cenzury prewencyjnej, wykluczającym potencjalne udostępnienie nagrania w Internecie. Zastosowanie tej technologii mogłoby zostać uznane za uzasadnione jedynie w przypadkach, gdy to organizator imprezy zamkniętej wyraźnie zabrania nagrywania w ramach regulaminu i umieszcza opatentowane przez Apple czujniki w okolicach sceny, by dodatkowo wykluczyć nagrywanie czy robienie zdjęć. Mogłoby to znaleźć zastosowanie na przykład w kinach, które zwykle w regulaminach całkowicie zabraniają filmowania i fotografowania.
Pozostaje jednak pytanie, na ile tego typu technologia mimo wszystko godzi w wolność użytkowników telefonów. Wątpliwości budzi szczególnie fakt, że jej zastosowanie jest możliwe nie tylko podczas koncertów, lecz mogłaby teoretycznie zostać wykorzystana np. do celów politycznych (blokowanie przekazów medialnych ze zdarzeń dla władzy z jakiś względów niewygodnych) czy przez hackerów. Problem jest póki co jedynie teoretyczny, gdyż samo opatentowanie technologii nie oznacza jednak, że zostanie przez Apple wykorzystana w ich produktach.
Autor : Marta Błotny