Portal prowadzi Kancelaria
Babiaczyk Skrocki i Wspólnicy

Prawno autorska ochrona materiałów szkoleniowych

Umowy

Umowa o przeprowadzenie szkolenia nie została stypizowana przez polskie prawo. Oznacza to, że należy ona do tzw. umów nienazwanych. Z tego powodu, zgodnie z zasadą swobody umów, firma zamawiająca szkolenie może zatrudnić osobę prowadzącą kurs na 1) umowie o pracę, 2) na umowie zlecenie lub 3) umowie o dzieło. Co istotne, dla ważności umowy szkoleniowej nie jest konieczne zachowanie formy pisemnej. Wystarczające będą ustalenia dokonane np. drogą mailową. Wówczas odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy o zleceniu. 

Na marginesie należy dodać, że kwalifikowanie umowy szkoleniowej jako umowy o dzieło było wielokrotnie kwestionowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Istota problemu sprowadza się do tego, że w przypadku zlecenia, przedsiębiorca musi zgłosić osobę wykonująca pracę do ubezpieczenia społecznego. Taki obowiązek nie powstaje za to przy umowie o dzieło.

Które elementy szkolenia mogą być przedmiotem prawa autorskiego?

W myśl prawa autorskiego, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od  wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Jeżeli spełnione zostaną wymienione powyżej kryteria twórczości przygotowane materiały szkoleniowe (np. prezentacje multimedialne) będą podlegać ochronie prawa autorskiego. Należy pamiętać również o tym, że ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Ochroną prawno autorską nie będzie za to objęty sam pomysł na szkolenie (idea), z uwagi na fakt, że prawem autorskim chroniony jest wyłącznie sposób wyrażenia danego utworu (forma).

Do czego przenoszone są prawa autorskie?

W umowach o przeprowadzenie szkolenia często pojawiają się postanowienia dotyczące przeniesienia autorskich praw majątkowych. Wątpliwości może budzić kwestia, do czego konkretnie przenoszone są prawa. Z tego powodu, istotne jest dokładne określenie w umowie przedmiotu oraz zakresu przenoszonych praw. Tym bardziej, że jedno szkolenie może obejmować kilka przedmiotów praw – utworów, co może powodować dodatkowe trudności.

Ponowne wykorzystanie tego samego szkolenia

W przypadku przeniesienia na organizatora autorskich praw majątkowych do materiałów przygotowanych dla celów szkolenia, osoba prowadząca kurs nie będzie mogła ich ponownie wykorzystać w przyszłości. W zależności od tego jak sformułowana jest umowa, zakaz może obejmować również dokonywanie przeróbek tych materiałów. Organizator, który nabył prawa, będzie mógł je za to ponownie użyć. Z uwagi na fakt, że prawo autorskie nie chroni idei oraz zasad, przeniesienie praw autorskich do materiałów szkoleniowych, pozwala na ponowne korzystanie z idei, na których został oparty kurs. Oznacza to, że szkoleniowiec będzie mógł prowadzić wykład na ten sam temat, ale bez wykorzystania materiałów, do których prawa zostały przeniesione.

Inaczej sprawa będzie kształtowała się w przypadku zawarcia umowy licencyjnej. W takiej sytuacji twórca zachowuje prawa do utworu i nadal może z niego korzystać, a licencjobiorca może z nich korzystać wyłącznie w zakresie określonym w umowie.

W celu uniknięcia sporów na tym tle, konieczne jest szczegółowe uregulowanie kwestii przeniesienia autorskich praw majątkowych bądź wskazanie pól eksploatacji korzystania z praw do materiałów szkoleniowych w umowie zawartej pomiędzy organizatorem szkolenia oraz osobą je przygotowującą.

Nabycie autorskich praw majątkowych przez pracodawcę

W przypadku umowy o pracę domniemywa się, że pracodawca nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe. Nabycie to odbywa się w granicach wynikających z celu umowy o pracę oraz zgodnego zamiaru stron. Oznacza to, że jeśli przygotowanie materiałów szkoleniowych nie należało do obowiązków pracowniczych to prawa autorskie do materiałów szkoleniowych nie przejdą automatycznie na pracodawcę, nawet jeśli pracownik przygotował je w czasie pracy, za którą otrzymuje wynagrodzenie, przy użyciu należącego do firmy sprzętu. W takiej sytuacji przeniesienie praw będzie wymagało zawarcia oddzielnej umowy.

W przypadku umowy zlecenie lub o dzieło, aby nastąpiło przeniesienie praw autorskich musi to być wyraźnie wskazane w umowie. W innym przypadku prawa zostają przy twórcy i firma zlecająca z przeprowadzenie szkolenia nie powinna z nich korzystać.

Konsekwencje bezprawnego skorzystania z przedmiotu praw autorskich

W przypadku bezprawnego skorzystania z utworu przez firmę organizującą szkolenie, uprawniony będzie mógł żądać m.in.: wydania uzyskanych korzyści, zapłacenia w podwójnej a niekiedy potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia za korzystanie z utworu albo  naprawienia wyrządzonej szkody. Osoba dokonująca naruszenia może narazić się ponadto na odpowiedzialność karną.

Niedozwolone postanowienia umowy

Na koniec warto wspomnieć o postanowieniach, które nie mogą znaleźć się w umowie szkoleniowej. Po pierwsze, nieważna będzie umowa, która nakazuje autorowi przeniesienie praw autorskich do wszystkich utworów mających powstać w przyszłości. Zgodnie z tym, co zostało już wskazane powyżej, umowa powinna jasno wskazywać prawa do jakiego konkretnie utworu są przenoszone. Po drugie, umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia. Po trzecie, prawa osobiste autora (tj. prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo czy decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności) są niezbywalne tzn. nie można ich przenieść w drodze umowy.

Autor: Karina Wronka

Masz ciekawy temat?

SKONTAKTUJ SIĘ